Άκου να δεις τώρα… Να μαθαίνεις από μια εφημερίδα ότι κοντά στο χωριό σου υπάρχει μια ολόκληρη αρχαία πόλη, χαμένη εδώ και 2.500 χρόνια. Έκπληξη! Μεγάλη, δε λέω… και ευχάριστη… Αλλά βρε παιδί μου, αναρωτιέσαι γιατί όταν πας στο χωριό –εντάξει, μια στο τόσο…– να μη σηκώνεσαι να κάνεις μια βόλτα στα πέριξ, να δεις τι γίνεται, τι υπάρχει… Και το άλλο; Πού το πας το άλλο; Να ανακαλύπτεις ότι αυτό είναι κάτι που το ξέρουν όλοι εδώ και χρόνια. Απλά, δεν το έφερε η κουβέντα… Δεν πειράζει… Τώρα έχω έναν καλό λόγο για να προγραμματίσω την επόμενη επίσκεψή μου. Και ιδού περί τίνος πρόκειται:
«Έσπασε» ατυχία 2.500 ετών
Νικήτρια στη μάχη με τον χρόνο και τα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ βγαίνει η χαμένη για 2.500 χρόνια Τραπεζούντα. Όχι το μεγάλο αστικό και πολιτιστικό κέντρο του Πόντου, αλλά της Αρκαδίας, λίγο έξω από το χωριό Κυπαρίσσια. Μία από τις καλύτερα ρυμοτομικά σχεδιασμένες πόλεις της αρχαιότητας που έχασε την πρώτη μάχη όταν ο Επαμεινώνδας ίδρυσε τη Μεγαλόπολη το 369 π.Χ.
Τραπεζούντα και Μεγαλόπολη βρέθηκαν αντίπαλες ξανά στη νεώτερη εποχή, όταν η δεύτερη με το εργοστάσιο της ΔΕΗ θέλησε να ξεθεμελιώσει την πρώτη για να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα λιγνίτη που βρίσκονται στα σωθικά της. Αυτή τη φορά όμως η Τραπεζούντα κατάφερε να επιβιώσει. Και παρά το ότι είναι δύσκολο να τη βρει κάποιος, έτσι πνιγμένη στα αγριόχορτα και χωρίς σήμανση, σύντομα -και εφόσον η ΔΕΗ δώσει το προβλεπόμενο κονδύλι των 450.000 ευρώ-, η Αρκαδία θα αποκτήσει έναν ακόμη σημαντικό επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο.
«Για πρώτη φορά ήρθε στο φως στην Αρκαδία μία οχυρωμένη πόλη των κλασικών χρόνων, που σώζεται σήμερα σε συνολική έκταση περίπου 385 στρεμμάτων», λέει στα «ΝΕΑ» η δρ. Αρχαιολογίας και αναπληρώτρια διευθύντρια της ΛΘ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Άννα-Βασιλική Καραπαναγιώτου, που ανέσκαψε την περιοχή από το 1998-2001 και πρωτοστάτησε στις προσπάθειες για να σωθεί η αρχαία Τραπεζούντα. «Ακολουθεί το λεγόμενο κανονικό σύστημα ρυμοτομίας, με ευθύγραμμους, παράλληλους και κάθετους δρόμους». Η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε τμήμα του αρχαίου οχυρωματικού τείχους. Παράλληλους δρόμους που διέτρεχαν την πόλη το πλάτος των οποίων έφτανε τα 4,60 μ., τμήματα σπιτιών -«ασυνήθιστα μεγάλων που αγγίζουν τα 500 τ.μ.»-, με πηγάδια και αυλές αποθηκευτικούς χώρους, αλλά και πολλά κινητά ευρήματα: νομίσματα, πιθάρια, αγγεία πόσης, οίνου, τραπεζιού, λυχνάρια, σύνεργα υφαντικής και γεωργικής τέχνης, που μιλούν για την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Πώς όμως γνωρίζουμε ότι αυτή η χαμένη πόλη είναι η αρχαία Τραπεζούντα που αναφέρει και ο Παυσανίας; «Επιγραφές δεν έχουν βρεθεί», εξηγεί η κ. Καραπαναγιώτου. «Τα ευρήματα όμως χρονολογούνται έως τον ύστερο 4ο αι. π.Χ. Η απότομη διακοπή της ζωής στον οικισμό συμπίπτει με την περίοδο μετά τον συνοικισμό της Μεγαλόπολης στη δεκαετία του 370 π.Χ., κάτι που ταιριάζει και με όσα μαρτυρά ο Παυσανίας: Μεταξύ των πόλεων που συμμετείχαν στο συνοικισμό της Μεγαλόπολης ήταν και η Τραπεζούς. Οι κάτοικοι της Τραπεζούντος αρνήθηκαν να συμβιβαστούν με την απόφαση των φυλετικών οργάνων τους για εγκατάστασή τους στη νεοϊδρυθείσα πόλη. Η αντίδρασή τους αυτή δεν έμεινε ατιμώρητη από τους υπόλοιπους Αρκάδες, όσοι δε από τους Τραπεζούντιους διεσώθησαν από τη θανάτωση εγκατέλειψαν την πόλη τους και αναχώρησαν για την Τραπεζούντα του Πόντου, πόλη με την οποία είχαν στενές σχέσεις, αλλά όχι σαφώς ξεκαθαρισμένες».
